Sól emska. Czy ktoś jeszcze o niej pamięta?

Starsze pokolenie klientów aptek na pewno pamięta czasy, kiedy jeszcze nie były dostępne takie leki wykrztuśne, jakie są stosowane obecnie (zobacz tutaj: http://paniemagistrze.blogspot.com/2011/10/cos-na-kaszel-mokry.html). Na mokry kaszel stosowano wówczas inne środki. Wprawdzie można je obecnie nabyć bez problemów, ale już niewielu o nich pamięta, chyba trochę niesłusznie. Jednym z nich jest guajfenezyna (o niej może napiszę innym razem). Drugim preparatem z tej grupy jest sól emska, znana też jako tabletki emskie lub po prostu „emskie”.

Bad Ems w XVII w.
Rycina Matthaeusa Meriana
(z Wikipedii)

Historia tego leku łączy się ściśle z pewnym miejscem. Chodzi o niemieckie miasteczko uzdrowiskowe Bad Ems, leżące w Nadrenii-Palatynacie nad rzeką Lahn, nieopodal Koblencji. W czasach Cesarstwa Rzymskiego istniała tam twierdza, strzegąca granic państwa przed barbarzyńcami. Już na przełomie XVII i XVIII w. Bad Ems było jednym z najbardziej znanych uzdrowisk ówczesnego świata. W XIX w. odwiedzali je m.in. carowie rosyjscy, pisarz Fiodor Dostojewski, kompozytor Jakub Offenbach i inne sławy. Jego bogactwem jest woda termalna osiągająca temperaturę do 57 stopni. Zawiera ona ponad 20 minerałów i pierwiastków śladowych , zwłaszcza w postaci wodorowęglanów, chlorków i siarczanów. Po podaniu doustnym sole te są częściowo wydalane przez drogi oddechowe. Tam wywołują miejscowe podrażnienie nabłonka gruczołowego, powodujące zwiększone wydzielanie śluzu. Ponadto wodorowęglany prowadzą do zwiększenia płynności śluzu przez zmianę jego pH na zasadowe. Oba te mechanizmy działania prowadzą do szybszego oczyszczenia dróg oddechowych. Działanie takie nazywamy sekretolitycznym. Można w takim celu stosować także inne sole: jodek potasowy, chlorek amonowy, węglan i wodorowęglan amonowy, chlorek i wodorowęglan sodowy, zarówno doustnie, jak i w postaci inhalacji. Sukces soli emskiej był jednak tak znaczący, że podjęto próby odtworzenia jej składu w laboratoriach, a później- jej produkcji ze składników prostych. Obecnie monopol na produkcję preparatów z prawdziwej soli z Bad Ems ma pewna firma w Niemczech, a pozostałe leki o takiej nazwie zawierają jej syntetyczny odpowiednik o bardzo zbliżonym składzie, nazywany "Sal Ems artificiale" lub "Sal Ems factitium". Oryginalny skład jest bardzo trudny do wiernego odwzorowania z powodu dużej ilości składników śladowych. Działanie sztucznej soli emskiej w niczym jednak nie ustępuje tej prawdziwej ze względu na obecność wodorowęglanów. Mamy więc w aptekach niedrogie, a bardzo skuteczne remedium na mokry kaszel, o którym, niestety, pamiętają już tylko nieliczni.

Prawdopodobną przyczyną odstawienia tabletek emskich na boczny tor jest ich smak, bardzo słony i nieprzyjemny. Aby nie był on tak intensywny, producenci sugerują podawanie tabletek po rozpuszczeniu w mleku.  Osobiście sądzę, że lepiej jednak będzie je rozpuszczać w wodzie. Mleko może bowiem częściowo dezaktywować składniki soli przez swoje lekko kwasowe pH oraz obecność dużej ilości wapnia i magnezu.

Wśród preparatów z oryginalną solą emską występują także krople i aerozole do nosa, roztwór do płukania nosa, roztwór do inhalacji, maść do nosa oraz pasta do zębów. Zaletą tej ostatniej jest silne działanie redukujące nadwrażliwość zębów oraz hamujące powstawanie zapalenia dziąseł i płytki nazębnej. Zostało to potwierdzone badaniami w 2006 r. Sądzę, że jest to kolejny dowód na to, że skutecznych leków nie warto ignorować, ponieważ mogą nas jeszcze bardzo pozytywnie zaskoczyć.

Informacje praktyczne o stosowaniu tego leku TUTAJ